Cảm nhận của em về bài thơ Cảnh ngày hè

Đề bài: Cảm nhận của em về bài thơ “Cảnh ngày hè” của Nguyễn Trãi.

Bài làm

Cảm nhận của em về bài thơ Cảnh Ngày Hè – Thơ ca về mùa xuân, mùa thu chiếm một số lượng khá lớn trong nền thơ ca Việt Nam trong các thời kì. Tuy nhiên, nói đến thơ về mùa hè thì khá hiếm. Nguyễn Trãi với bài thơ “Cảnh ngày hè” là một trong số ít tác phẩm đề cập tới chủ đề này và thành công.

Nguyễn Trãi (1380 – 1442) vừa là nhà văn hoá, nhà thơ lớn của dân tộc. Ông được coi như người mở đầu cho thời kì sáng tác thơ Nôm trong nền văn học Việt Nam. Bài thơ “Cảnh ngày hè” là một trong những bài thơ đặc sắc của Nguyễn Trãi được in trong tập “Quốc âm thi tập” – tập thơ Nôm cổ nhất, một “bông hoa nghệ thuật đầu mùa” của thơ ca Tiếng Việt.

Tập thơ “Quốc âm thi tập” xoay quanh việc phản ánh vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi với lí tưởng nhân nghĩa; lòng yêu nước, thương dân; tình yêu thiên nhiên, quê hương, con người, cuộc sống… bằng việc vận dụng tinh tế, thành thục thể thơ thất ngôn đường luật của Trung Quốc.

Bài thơ “Cảnh ngày hè” là sự hòa quyện giữa vẻ đẹp độc đáo của bức tranh thiên nhiên ngày hè cũng như tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước của Nguyễn Trãi. Cũng vận dụng thể thơ thất ngôn đường luật, tuy nhiên trong bài thơ có chỗ Nguyễn Trãi lại chen vào một số câu thơ lục ngôn như một sự phá cách trong sáng tạo nghệ thuật của nhà thơ. Đây cũng là nét phong cách khá nổi bật trong thơ Nôm Nguyễn Trãi.

Bài thơ đi theo mạch cảm xúc từ thư thái, thanh thản pha sắc thái bất đắc dĩ, có phần chán ngán đến hứng khởi, phấn chấn. Trong đó, tác giả bắt đầu từ một câu lục ngôn phá cách:

“Rồi hóng mát thuở ngày trường”

Nghe như vừa thoáng qua một chút vẻ an nhàn, êm đềm, thanh thoát. Từ “hóng mát” gợi ra cảnh một người tuổi xế chiều nhàn nhã ngồi hóng gió dưới bóng cây. Ngày trường là những ngày dài, không có điểm kết. Có lẽ, việc quân, việc nước đã xong xuôi, con người mới trở về với cuộc sống ẩn dật, mộc mạc, đơn sơ. Từ “rồi” ở đầu câu thơ càng nhấn mạnh thêm sự xong xuôi, hoàn tất những việc xã hội ngoài kia để trở về bên thiên nhiên.

Cảm nhận của em về bài thơ Cảnh Ngày Hè

Thế nhưng, đâu đó ta lại thấy cái tâm sự rất thật của tác giả. Đặt vào hoàn cảnh thời thế bấy giờ, trong một xã hội suy yếu, đồi bại, muôn dân đói khổ, làm sao nhà thơ có thể nhà rỗi đây? Có lẽ, cái quay lưng với thời cuộc chính là sự phản đối trong vô vọng về chế độ phong kiến bấy giờ.

Vậy vẻ đẹp thiên nhiên ấy là gì?

“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”.

Cảnh vật dưới ngòi bút Nguyễn Trãi như bừng bừng sức sống. Không nói đến mùa hè những người đọc có thể nhận ra ngay được bởi nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh rất đặc trưng của mùa hè. Cây hòe lớn nhanh tới mức như đang “đùn đùn” ra tán cây, che rợp mặt đất. Những cây thạch lựu nở hoa như đang “phun” ra những “thức đỏ”. Còn dưới hồ, ao sen tỏa hương, hương hoa phô ra không gian như muốn vươn mình tỏa hết mọi thứ mà nó có. Cảnh vật như đang chuyển động qua các từ “đùn đùn”, “rợp giương”, “phun”, “tiễn”. Và nhà thơ đã sử dụng mọi giác quan có thể (thị giác, khứu giác) để tận hưởng cảnh ngày hè. Một khu vườn thiên nhiên muôn màu muôn vẻ hiện ra trước mắt người đọc thông qua lăng kính tâm hồn và tình cảm của Nguyễn Trãi. Nó cho ta thấy chân dung của một thi sĩ đa cảm, giàu lòng ham sống, giàu giao cảm với đời.

Bức tranh thiên nhiên xuất hiện sự sống của con người:  

“Lao xao chợ cá làng ngư phủ

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”.

“Chợ” là hình ảnh quen thuộc ở mỗi làng quê. Tại sao tác giả lại nói về chợ cá mà không phải là chợ chung chung hoặc các loại chợ khác? Có lẽ, nhà thơ nhất mạnh tới hình ảnh “cá” và “lao xao”. Cá là thực phẩm đặc biệt. Người bán phải làm việc suốt một đêm dài mới có cá để đem ra chợ bán. Cá cần bán xong sớm vì nếu để lâu sẽ không còn tươi ngon. Hình ảnh chợ cá gợi nên sự vất vả của con người.

Hơn nữa, cái tiếng “lao xao” nó gợi về thời kì đất nước có biến, loạn lạc, thường xuyên xảy ra đao binh… và tiếng ve kêu lúc chiều tà nơi thôn dã khiến cho không gian càng ảm đạm, hiu hắt.  Có thể nghe được tiếng lao xao của chợ xa và tiếng ve của lầu u tịch, điều đó chứng tỏ tâm thế cô độc trong thực tế và cả trong tâm hồn tác giả.

Giọng thơ đi đến triết lí:

“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng

Dân giàu đủ khắp đòi phương”.

Nhà thơ đề cập đến “Ngu cầm” để nhắc lại thời vua Nghiêu, vua Thuấn nổi tiếng là thái bình thịnh trị. Vua Thuấn có một khúc đàn “Nam Phong” ngợi ca nhân gian giàu đủ, ấm no. Đó phải chăng cũng là mong ước cả đời của Nguyễn Trãi – được ca khúc ca thái bình. Thế nhưng, thực tại thì sao? Dân giàu, dân no đủ đâu hề có. Nhà thơ chỉ thấy tiếng kêu than của khắp tứ phương vì đói nghèo, loạn lạc. Lí tưởng nhân nghĩa mong cho thôn vắng không còn tiếng oán than, đau sầu bao giờ mới có thể thực hiện đây?

Bài thơ “Cảnh ngày hè” kì thực là nỗi niềm tâm sự sâu kín của Nguyễn Trãi. Có lẽ, Nguyễn Trãi đã lấy chính tình yêu thiên nhiên để có thêm niềm vui, lạc quan trong cuộc sống.

Hoài Lê