Phân tích hình tượng sông Đà trong tùy bút Người lái đò sông Đà

Đề bài: Phân tích hình tượng sông Đà trong tùy bút Người lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân.

Bài làm

Thiên nhiên nước ta thật tươi đẹp và hùng vĩ. Từ núi sông, đồng ruộng đến biển khơi đâu đâu cũng đẹp. Bởi vậy, thiên nhiên cũng luôn là đề tài mà các nhà văn dành cả tâm huyết của mình để tìm hiểu, để khơi nguồn cảm xúc và cũng là để nhìn thấy rõ hơn sự gắn bó của con người với thiên nhiên. Là người say mê cái đẹp, đi tìm cái đẹp của cuộc sống và của thiên nhiên, mang nó về gần với mọi người bằng lăng kính tâm hồn nghệ sĩ, nhà văn Nguyễn Tuân đã rất thành công khi xây dựng hình tượng sông Đà qua tùy bút Người lái đò sông Đà bằng chất liệu ngôn ngữ độc đáo và tình yêu tha thiết.

Nhà văn Nguyễn Tuân đã đưa chúng ta đến với dòng sông Đà yêu thương ấy để gặp gỡ và khám phá nó, có lúc phải thuần phục nó như gặp một người đa tính cách, lúc gào thét, giận dữ, lúc lại hiền hòa dịu dàng, nên thơ và đáng yêu hết mực. Thả mình theo dòng cảm xúc của tác giả cũng chính là thả mình trôi theo dòng chảy con sông, cảm giác của người đọc sẽ đi từ ngạc nhiên, sợ hãi đến sung sướng vỡ òa và đắm mình trong men say của cảnh thiên nhiên tươi đẹp. Nhận ra được nét tính cách hai mặt của dòng sông cho thấy, tác giả rất hiểu về đặc điểm của con sông và dành cho nó một tình yêu tha thiết cũng như có sự cảm nhận vô cùng tinh tế.

Phân tích hình tượng sông Đà

Nơi thượng nguồn con sông thật hung dữ, bạo tàn bởi lắm thác, nhiều ghềnh. Sông ngỗ ngược, bất tuân ý muốn của con người. Tuy vậy, trong cái thế hiểm trở ấy, sông vẫn mang một vẻ đẹp kì vĩ, rất thú vị. Đá bờ sông dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng giờ ngọ mới có mặt trời. Có vách đá thành chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu. Đứng bên này bờ nhẹ tay ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia. Sông Đà hiện lên thật cụ thể, có hình khối và đầy phức tạp, khó khăn, nguy hiểm, mang đến cảm xúc đặc biệt cho khách đi trên sông: ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà vừa vụt tắt điện. Sông Đà qua miêu tả của tác giả thật đẹp, gợi nhiều liên tưởng thú vị nhưng cũng thật nguy hiểm khi qua đoạn sông này. Nhưng dù vậy thì chắc hẳn vị khách đặc biệt lại cảm thấy thích thú hơn là sợ hãi khi qua đây nên mới có những cảm nhận tuyệt vời như vậy. Sự hùng vĩ, dữ dội của sông Đà càng lúc càng được nhấn mạnh hơn: nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô giá, cuồn cuộn luồng gió gầm ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuyết bất cứ người lái đò nào tóm được qua quãng sông ấy.

Người đọc như cảm nhận rất rõ tiếng thác réo: Như là oán trách gì, rồi lại như là van xin, khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Tiếng thác rống như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu rừng tre nứa nổ lửa, đang phá tuông rừng lửa, rừng lửa cùng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng bùng. Dùng cảnh dữ dội khác để tả cái dữ dội của dòng sông, tác giả tả sông như một kẻ có sức mạnh yêng hùng, băng băng về phía trước, mạnh mẽ, quyết liệt.

Sông Đà như hình thành ba trận chiến thử thách người lái đò. Trận thứ nhất, mặt nước hò la vang dậy quanh mình, ùa vào mà bẻ gãy cán chèo. Sóng nước như thể quân liều mạng vào sát nách. Trận thứ hai, tăng thêm nhiều cửa tử để đánh lừa con thuyền vào, và cửa sinh lại bố trí lệch qua bên phía bờ hữu ngạn. Trận thứ ba, dường như ít cửa hơn nhưng lại quyết liệt và mãnh liệt hơn. Sông Đà như một con thủy quái, là kẻ thù số một cua người lái đò.

Sau tất cả, sông Đà lại đẹp như huyền thoại: sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mùa khói Mèo đốt nương xuân. Giữa núi rừng hoang vắng, hiểm trở, sông hiện ra như một nàng tiên giáng thế. Rồi bằng sự am hiểu của mình, tác giả còn cảm nhận sắc nước sông theo từng mùa thật đẹp. Mùa xuân dòng xanh ngọc bích, mùa thu lừ lừ chín đỏ.

Ngay từ đầu, tác giả cho ta những cảm nhận về sông như cảm nhận về một con người. Đến gần cuối tùy bút, cảm xúc của người đọc lắng xuống với nỗi buồn  của dòng sông: Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông mang một nỗi niềm cổ tích xưa. Cái cảm giác nơi đây như chưa từng có dấu chân của con người hiện đại. Sông một mình vẫn chảy ngàn năm.

Sông Đà qua miêu tả của tác giả đã mang đến cho người đọc nhiều cảm xúc, đan xen giữa sự ngạc nhiên pha chút sợ hãi mà vẫn thích thú của cái cảm giác mạnh như khi chơi trò chơi mạo hiểm. Đến với sông Đà, cảm nhận sâu sắc về sông Đà và mang cảm nhận ấy chia sẻ với bạn đọc qua tùy bút Người lái đò sông Đà, tác giả vừa miêu tả được chi tiết, cụ thể và rất đúng với đặc điểm của con sông vừa thổi cái hồn người, tình người vào trong đó khiến sông trở nên lung linh, kĩ vĩ và khơi gợi tình yêu sông núi quê hương đất nước trong mỗi chúng ta.

Tuấn Đức