Bộ đề thi kiểm tra và tài liệu học tập miễn phíĐề bài: Cảm nhận của em về bức tranh phố huyện lúc về đêm trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.
Bài làm
Đến với văn chương Thạch Lam, ta bắt gặp một cơn gió lạnh “đầu mùa” mà rùng mình trong vài khoảnh khắc ngắn ngủi. Sức ám ảnh của bóng đêm phố huyện trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam như thứ hương hoàng lan nhẹ nhàng mà sâu lắng, cứ trở đi trở lại trong trí óc người đọc. Bức tranh phố huyện lúc về đêm ấy nói nhiều hơn với ta về mảnh đời bất hạnh và sức sống tiêu điều của xã hội xưa.
Khác với các nhà văn hiện thực coi văn chương là “sự thực ở đời” và các nhà văn lãng mạn quan niệm “vị nghệ thuật”, văn chương chỉ là cái đẹp trong thời kì văn học 1930-1945, Thạch Lam chọn con đường văn chương viết về các vấn đề nhức nhối bằng giọng văn dịu dàng, chan chứa tình thương. Văn Thạch Lam quan tâm nhiều tới mô tả cuộc sống nghèo khổ, khốn khó và đi sâu tìm hiểu thế giới nội tâm con người. Nhân vật của Thạch Lam thường đặt trong một khoảng không gian, thời gian ngắn ngủi vì thế truyện Thạch Lam như “không có cốt truyện”.
Tác phẩm “Hai đứa trẻ” thể hiện khá rõ phong cách nghệ thuật cũng như cái nhìn của nhà văn về cuộc sống và tình người. Trong một khoảng thời gian ngắn của phố huyện đêm tối, Thạch Lam đã thể hiện sâu sắc số phận và tâm hồn những con người trong xã hội bấy giờ thông qua cảnh vật và diễn biến nội tâm của nhân vật Liên.
Truyện mở ra từ một buổi chiều “phương Tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn” cũng những con người như mẹ con chị Tí, chị em Liên, bà cụ Thi điên, nhà ông Cửu, hàng phở bác Siêu… cùng ánh sáng le lói, leo lắt, chập chờn đã lột tả hết cái cô quanh, hiu hắt và nghèo hèn nơi phố huyện. Thế nhưng, cái chất nghèo hèn đến bi thương ở cả vật chất và tâm hồn ấy được lột tả sâu sắc và ám ảnh hơn trong khoảng thời gian khi phố huyện chìm vào trong đêm tối.
Bóng tối là hình ảnh quen thuộc thường thấy trong văn chương Thạch Lam. Song chỉ khi đến với bóng tối ở “Hai đứa trẻ” nó mới hiện hứu rõ ràng và ấn tượng nhất. Bức tranh thiên nhiên phố huyện đi vào bóng đêm bắt đầu từ “hơi tối”, “nhá nhem tối” rồi “ngập dần” trong đôi mắt nhạy cảm của cô bé Liên. Theo tiếng cười khanh khách của bà cụ Thi, “trời bắt đầu đêm”, “đường phố và các con ngõ dần dần chứa đầy bóng tối”. Những cung bậc của bóng tối tăng lên khiến trong mắt người đọc cũng đầy một màn đen thăm thẳm. Đằng sau bóng tối ấy là gì? Là một không gian của cuộc sống về đêm kém phần nhộn nhịp, vui tươi.
- Em thắp đèn lên chị Liên nhé!
Câu nói của em Liên báo hiệu con người cũng nhận thức được bóng tối. Một ánh đèn nhỏ nơi quán nước, cửa hàng cũng như cuộc đời của chính họ, mỏng manh và nhỏ bé. Thach Lam thở than: “Chừng ấy con người sống trong bóng tối”… Những con người vật lộn với cuộc sống mưu sinh khốn khó. Cuộc sống của họ chỉ thế thôi ư? Họ chỉ như mầm non thiếu sáng mà Huy Cận từng viết thế thôi ư?
“Đứt ruột cha ông trong cái thuở
Cuộc sống dậm chân hoài một chỗ
Bao nhiêu hi vọng thúc bên sườn
Héo tựa mầm non thiếu ánh dương”
Cảm nhận về bức tranh phố huyện lúc về đêm
Không, trong bóng đêm ngập đầy tâm hồn, họ vẫn cố mà thắp sáng chính mình, họ khao khát có thứ ánh sáng mới đủ mạnh để làm ấm lòng họ, để có được một thứ tình thương bình thường.
Việc người dân phố huyện, nhất là chị em Liên đêm nào cũng thức chờ tàu đi qua rồi mới chìm vào giấc ngủ đã cho thấy tấm lòng nhân đạo của Thạch Lam. Chuyến tàu đêm giống như miền cổ tích đầy ánh sáng và sự sôi động mang lại ước mơ cho chị em Liên. Từ “ngọn lửa xanh biếc sát mặt đất như ma chơi” của đèn ghi, đến “tiếng còi xe lửa” vang trong “đêm khuya kéo dài trong gió xa xôi”, “tiếng dồn dập, tiếng xa rít mạnh vào ghi”, “làn khói bừng sáng trắng”, “tiếng hành khách ồn ào”, “tiếng còi đã rít lên”, “đoàn tàu rầm rộ đi tới”, “các toa đèn sáng trưng”, “đồng và kền lấp lánh”, “các cửa kính sáng trắng”… tất cả những chi tiết đó mang đến niềm vui nhỏ bé cho con người nơi đây. Nó vụt đến, vụt đi như chuyến tàu cổ tích ngang qua bầu trời đen thẳm. Chuyến tàu muộn trong đêm phố huyện là chất xúc tác để niềm hi vọng cuối cùng của con người được nhen nhóm mỗi đêm.
Sau tất cả, phố huyện lại chìm vào đêm tối. Cảnh tượng lạ thêm hiu hắt, cô liêu hơn. Cả phố lặng đi trong tiếng thở dài của đêm tối. Phố huyện được xây lên bằng độc màu đen tối, chấm phá vài tia sáng nhỏ. Và trong giấc mơ Liên, mắt cô cũng sập dần vì bóng tối đè nặng.
Trang sách đã gấp lại nhưng cuộc đời đen tối của con người vẫn tiếp diễn, chuyến tàu đêm vẫn vụt qua như những ngày thường. Một bức tranh đêm phố huyện đi vào lòng người đọc êm như nhung và ám ảnh như mùi ẩm mốc của rác rưởi. Truyện “Hai đứa trẻ” đã nâng tầm Thạch Lam lên trở thành nhà văn nhân đạo sâu sắc.
Hoài Lê
